سفارشات پیامبر اسلام به امیر المومنین علی (ع)

یا على؛ از نشانه‌هاى یقین این است که دیگران را بدان چه مستوجب خشم خداست خشنود نسازى، و به آنچه خدا نصیبت ساخته شکر غیر او را نکنى، و دیگرى را بر آنچه خداوند از تو بازداشته بد نگوئى، چرا که حرص آزمند آورندۀ روزى نیست، و نه بیزارى کسى آن را بازمى‌دارد، بدرستى که خداوند به فرمان و بخشش خویش نشاط و شادى را در یقین و خشنودى قرار داد، و سختى و غم را در تردید و عصبانیّت.

اى على: هیچ فقرى سخت‌تر از نادانى، و هیچ اندوخته‌اى سودمندتر از خردمندى و هیچ تنهایى و غربتى هراس انگیزتر از خودبینى نیست، و نیز هیچ درخواستى نیکوتر از مشورت، و هیچ خردى همچون عاقبت اندیشى، و هیچ فخرى چون خوشرفتارى و هیچ عبادتى همانند فکر و اندیشه نیست.

اى على: دروغگوئى آفت کلام، و فراموشى بلاى دانش، و تنبلى بلاى عبادت، و منّت گذاشتن بلاى بخشش، و ستمگارى بلاى شجاعت، و خودبینى بلاى زیبائى، و فخر فروشى بلاى افتخار خانوادگى است.

اى على: ترا به راستگوئى سفارش مى‌کنم، و هیچ گاه دروغ از لبانت خارج نشود، و هرگز بر خیانتى دلیر مشو، و از خدا چنان پروا کن که گوئى او را مى‌بینى، و مال و جانت را فداى دینت کن، و خود را به رفتار نیک بیاراى، و از اخلاق و صفات بد بر حذر باش.

اى على: محبوبترین کردار در نزد خداوند سه چیز است: عامل به واجبات الهى از عابدترین مردمان، و آنکه از حرام خدا پروا کند از پارساترین خلق است، و قانع به روزى مقدّر خداوند از بى‌نیازترین مردمان است.

 اى على: سه عمل در شمار خوبیهاى رفتار است: پیوستن با کسى که از تو گسسته، بخشش به کسى که از تو دریغ داشته، و عفو کسى که به تو ستم روا داشته است.

اى على: سه چیز مایۀ نجات است: حفظ زبانت، و گریۀ بر لغزشهایت، و آنکه خانه‌ات محلّ راحت و پذیرائى تو باشد.

اى على: سه چیز از بهترین رفتار است: رعایت إنصاف مردم، و همدردى با برادر دینیت براى رضاى خدا، و یاد خدا در هر حال.

اى على: سه گروه در شمار میهمانان الهى‌اند: آنکه براى خشنودى خدا به دیدار برادر مؤمنش بشتابد زائر خداست، پس گرامیداشت و اجابت دعایش به عهدۀ خداوند است. و نمازگزارى که با تعقیبات؛ دو نماز را بهم متّصل نماید؛ میهمان خداست و گرامیداشت میهمان او با خود او است، و آنکه به حجّ و عمره رود پس او بر خدا وارد شده و اکرامش بر خدا لازم آید.

اى على: سه کار در دنیا و آخرت پاداش پذیر است: سفر حجّ که فقرزداست، و کمک به بینوایان که بلا گردان است، و آمد و شد با خویشان (صلۀ رحم) که بر عمر بیفزاید.

اى على: سه خصلت اگر در فرد نباشد کارش راست نیاید: پاکدامنى تا او را از نافرمانى خدا باز دارد. دانشى که بواسطۀ آن از بیخردى نادان برهد. خرد و عقلى که در پرتو آن با مردم کنار بیاید.

اى على سه گروه در روز جزا در سایۀ عرش الهى باشند: کسى که آنچه براى خود مى‌پسندد بر برادرش نیز بپسندد، و دیگر آنکه او را کارى رسیده تا از رضایت یا عدم رضایت پروردگار بدان کار خاطرش آسوده نشود قدم از قدم بر ندارد، و کسى که تا خویش را از عیبى إصلاح نکند برادرش را بدان عیب خورده نگیرد، چرا که هر زمان عیبى را از خویش برطرف کرده و خود را إصلاح کند عیبى دیگر ظاهر شود، و مرد را همان بس که به خود پردازد.

اى على: سه چیز از درهاى خیر است: بخشش دل، و خوش زبانى، و تحمّل در برابر آزار.

اى على: در تورات آمده است: چهار چیز در کنار چهار چیز است: کسى که

 روز را با حرص به دنیا آغاز کند بتحقیق بر خدا خشم کرده، و آنکه از اندوهى که او را رسیده گله کند بر خدا گله‌مند شده، و آن کس که در برخورد با شخص ثروتمند خود را زبون سازد دو سوم دینش بر باد رود، و دوزخیان این امّت از آنانند که آیات الهى را به تمسخر و بازیچه مى‌گرفته‌اند.

[اى على]چهار چیز هم ردیف چهار چیز است: آنکه حکومت یابد مستبدّ شود، و آنکه مشورت نکند پشیمان شود، آنچه دهى همان ستانى، فقر مرگ اکبر است. سپس از آن حضرت سؤال شد: منظور از فقر نداشتن طلا و نقره است؟ فرمود:

فقر در دین است.

اى على: روز قیامت تمام چشمها گریان است مگر سه چشم: دیده‌اى که در راه خدا و طاعت بیدارى کشیده، و دیگر آنکه از ممنوعات الهى چشم پوشیده، و دیگر آن چشمى که از ترس خدا اشک ریخته.

اى على: خوشا به حال آنکه در حضور خدا بر گناهانى که جز خداوند بر آن آگاه نیست مى‌گرید.

اى على: سه چیز موجب هلاکت و سه چیز نجات دهنده است: امّا سبب هلاک: پیروى هواى نفس، و بخل حاکم بر وجود انسان، و سوم: خودپسندى است. أمّا نجات بخش: رعایت إنصاف در حال خشنودى و خشم، و میانه‌روى در ثروت و فقر، و ترس از خدا در نهان و آشکار چونان که تو او را مى‌بینى، و اگر تو او را نمى‌بینى او که تو را مى‌بیند.

اى على: در سه کار دروغ جایز است: خدعه در جنگ، و وعده به همسر، و إصلاح بین مردم.

اى على: در سه کار سخن راست ناروا است: سخن چینى، نقل کردار ناپسند زن براى همسرش، و تکذیب دعوى نیکوکارى.

اى على: چهار چیز به هدر رود: خوردن پس از سیرى. چراغ در شب ماهتاب. و کشت و زرع در نمکزار. و نیکى به افراد نااهل.

اى على: کیفر چهار عمل سریع است: پاسخ خوبى به بدى. و آنکه به تو ستم کند بدون اینکه تو او را بیازارى. و دیگر هم پیمانت، در حالى که نیّتت وفاى به اوست و قصد او خیانت به تو است. و آنکه با او صلۀ رحم کنى و او پیوند خود را با تو بگسلد.

اى على: اگر چهار چیز در کسى باشد اسلامش کامل است: راستى، شکر، حیاء، و خوش رفتارى.

اى على: کم توقّعى از دیگران بى‌نیازى نقد است، و پر توقّعى فقر و تهى دستى حاضر.  

منبع : کتاب تحف العقول ص15